Timkat. Najbarwniejsze święto Etiopii

Święto Timkat obchodzone dziś, 19 stycznia, jest chyba najbardziej znanym wydarzeniem etiopskiego kalendarza liturgicznego. Ściąga rzesze podróżników z całego świata. Przyjeżdżają specjaliści zainteresowani tym wyjątkowym wydarzeniem, ale też turyści spragnieni egzotyki i kolorowych festiwali. O tym, że niektórych względów nie jest to najlepszy termin na wycieczkę pisałem w artykule „Kiedy jechać do Etiopii?”.

19 stycznia to data dobrze znana wiernym wszystkich kościołów ortodoksyjnych (w kalendarzu juliańskim jest to 6 stycznia). Wyznawcy prawosławia w Polsce obchodzą tego dnia święto Jordan. Po nabożeństwie kapłani święcą wodę poprzez trzykrotne zanurzenie krzyża. Więcej na ten temat tu: „Święto Jordan na Podlasiu”.

Kościoły wschodnie wspominają tego dnia chrzest Jezusa. Stąd też szczególną rolę pełni woda – święcone są rzeki, studnie, baseny i inne zbiorniki oraz naczynia z wodą. Dzień ten nosi nazwę Chrztu Pańskiego lub Epifanii, czyli Objawienia.

Etiopię wyróżnia procesja z udziałem tabotów, czyli replik Arki Przymierza. Tego obyczaju nie znajdziemy w żadnym innym kraju. Nawet egipski Kościół koptyjski, który od IV wieku aż do 1959 roku sprawował zwierzchność nad chrześcijanami w Etiopii nie uznawał tego elementu liturgii. Powód jest oczywisty. Tabot związany jest ściśle z Arką Przymierza, a ta w całym świecie chrześcijańskim tak mocną, wyjątkową pozycję ma wyłącznie w Kościele etiopskim. Arka jest największą relikwią Etiopczyków. Wierzą, że do dziś znajduje się w specjalnej kaplicy w Aksum. Więcej na ten temat tu: „Śladami Arki Przymierza”.

W Etiopii jest ponad 30 tysięcy kościołów i klasztorów. W każdym z nich znajduje się przynajmniej jedna symboliczna replika Arki, czyli tabot. Nie są to dokładne kopie, nie przypominają skrzyni. Mają formę prostokątnych tabliczek, wykonane są z drewna bądź kamienia. Wyświęcenie nowego kościoła polega na wniesieniu do niego, poświęconego wcześniej przez biskupa tabotu. Spoczywa on na ołtarzu i dopiero jego obecność czyni dany budynek świątynią. Bez kopii Arki nie ma kościoła.

W dniu święta Timkat ze świątyń wynoszone są taboty. Uroczystość ta przybiera formę kolorowych procesji, którym towarzyszy muzyka i śpiewy. Taboty okrywa się szczelnie zdobnymi tkaninami. Niosą je kapłani nad swoimi głowami. Osłonięte są też parasolami – w Etiopii parasol jest symbolem dostojeństwa.

Główne wydarzenie tego dnia ma miejsce w Aksum. W trakcie uroczystej procesji wynoszona jest Arka Przymierza. Ta jedyna, prawdziwa! Ta, która kilka tysięcy lat temu zniknęła z Świątyni Jerozolimskiej! Tak przynajmniej wierzą Etiopczycy. Dla nich przekonanie o obecności Arki w Aksum jest jedną z podstaw ich chrześcijańskiej wiary. Arka obnoszona jest w towarzystwie najwyższych kościelnych dostojników. Procesja zmierza do zbiornika wodnego, zwanego Basenem Królowej Saby. Niestety, cały czas Arka jest szczelnie osłonięta zdobnymi tkaninami. Czy rzeczywiście Arka tu jest, a jeśli tak, to czy wynoszony jest oryginał? Nie sposób to rozstrzygnąć. Pod tym względem etiopscy dostojnicy są bardzo tajemniczy. Do Arki nie dopuszczają nikogo z zewnątrz. Faktem natomiast jest, że sława tego wydarzenia przyciąga tego dnia do Aksum tłumy. Są tu wtedy nieprzebrane rzesze, Etiopczyków i turystów. Trudno zobaczyć cokolwiek poza tłumem. Szczególnie uroczyście i barwnie wyglądają też procesje w Gonderze i Lalibeli.

Całe święto Timkat trwa trzy dni. Rozpoczyna się już wieczorem 18 stycznia. Obok procesji z tabotami ważnym elementem jest święcenie wody (często w specjalnie na tą okoliczność przygotowanych zbiornikach w kształcie krzyża) oraz odnowienie chrztu przez wiernych poprzez zanurzenie w poświęconej wodzie.

Wycieczki do Etiopii.

Tekst: Krzysztof Matys